گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی، درمانی است که توانایی شما را در صحبت کردن و استفاده از سایر مهارت های زبانی بهبود می بخشد. به شما کمک می کند افکار خود را بیان کنید و آنچه را که دیگران به شما می گویند درک کنید. همچنین می تواند مهارت هایی مانند حافظه و توانایی حل مشکلات شما را بهبود بخشد.
فرایند درمان معمولاً در قالب جلسات مشاوره گفتار درمانی به هدایت دکتر گفتار درمانی برگزار میشود. این جلسات میتوانند در کلینیکهای تخصصی، مراکز گفتار درمانی آنلاین و حتی در منزل برگزار شوند. در هر جلسه، درمانگر با استفاده از تمرینات هدفمند، به بیمار کمک میکند تا مهارتهای گفتاری خود را تقویت کند. بسته به نوع مشکل و نیاز بیمار، مدت زمان و تعداد جلسات گفتار درمانی متفاوت است.
گفتار درمانگر کیست؟
فردی که به درمان مشکلات گفتاری و زبانی میپردازد،گفتار درمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان نامیده میشود. این متخصصان، نقش مهمی در بهبود مهارتهای گفتاری و ارتباطی افراد دارند و با تشخیص و اصلاح اختلالات گفتاری و حتی مشکلات بلع، به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک میکنند. گفتار درمانگر با همکاری تیمی از پزشکان و متخصصان، از جمله روانشناس گفتار، متخصصان مغز و اعصاب، اطفال، و فیزیوتراپیستها، برنامه درمانی جامعی برای بیماران خود ارائه میدهد.
ارتباط گفتاری از مهمترین ابزارهای ارتباطی انسان است و نقش غیر قابل انکاری در زندگی روزمره ما دارد. به همین دلیل، کار دکتر گفتار درمانی بسیار حائز اهمیت است. این متخصصان نه تنها به درمان مشکلاتی همچون لکنت زبان یا اختلالات زبانی میپردازند، بلکه با آموزش به خانوادهها و حتی معلمان، فرایند بهبود بیماران را تسریع میکنند.
گفتار درمانی به عنوان یک حرفه پزشکی و توانبخشی، وظایف گوناگونی را در بر میگیرد که توسط گفتار درمانگران اجرا میشود. این وظایف عبارتند از:
1️⃣ تشخیص مشکلات گفتاری: گفتار درمانگران متخصصانی هستند که مسئول تشخیص اختلالات تلفظ، زبان و صدا در افراد میباشند. به عنوان مثال، اگر کودکی در تلفظ برخی کلمات مشکل داشته باشد، وظیفه گفتار درمانگر است که این مشکل را شناسایی و تشخیص دهد.
2️⃣ طراحی برنامههای درمانی: پس از تشخیص مشکلات گفتاری، گفتار درمانگران برنامههای درمانی مناسبی طراحی میکنند که شامل تمرینات و فعالیتهایی است که به بهبود تواناییهای گفتاری بیماران کمک میکند. این برنامهها باید بر اساس نیازهای فردی هر بیمار شخصیسازی شوند.
3️⃣ انجام تمرینات گفتار درمانی: به عنوان مربیهای گفتاری، گفتار درمانگران تمرینات و تکنیکهای گفتار درمانی را به بیماران آموزش میدهند و اجرا میکنند. این تمرینات ممکن است شامل تقویت عضلات گفتاری، تمرینات تنفسی و تلفظ کلمات باشد.
4️⃣ پیگیری و ارزیابی پیشرفت: گفتار درمانگران موظفند پیشرفت بیماران را به دقت پایش و ارزیابی کنند تا از اثربخشی برنامههای درمانی اطمینان حاصل کنند. در صورت نیاز، تغییراتی در برنامهها اعمال میشود تا نتایج مطلوب تری حاصل شود.
این فرآیندها به اطمینان از کیفیت و کارآمدی درمانهای ارائه شده به بیماران کمک میکند و نقش حیاتی در بهبود قابلیتهای ارتباطی افراد دارد.
انواع اختلالاتی که نیاز به درمان دارند
دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است به گفتاردرمانی نیاز داشته باشید، زیرا این درمان میتواند انواع اختلالات گفتاری و زبانی را درمان کند:
1️⃣ اختلالات تلفظ (Articulation Disorders):
در این اختلال، فرد نمیتواند برخی از صداهای کلمات را بهدرستی ایجاد کند. کودکی که به این اختلال دچار است، ممکن است صداهایی را از کلمه حذف کند، جابهجا یا تحریف نماید و یا صداهای جدیدی به آن اضافه کند.
2️⃣ اختلالات روانی گفتار (Fluency Disorders):
اختلالات روانی گفتار بر جریان، سرعت و ریتم گفتار تأثیر میگذارد. لکنت زبان و تندگویی از این دسته اختلالات هستند. این فرد ممکن است در ایجاد صداها مشکل داشته باشد و گفتارش متوقف یا قطع شود و یا بخشهایی از کلمات را تکرار کند. در تندگویی، فرد بهسرعت صحبت کرده و کلمات را به هم میچسباند.
3️⃣ اختلالات تشدید (Resonance Disorder):
این اختلال زمانی رخ میدهد که انسدادی در جریان عادی هوا در حفرههای بینی یا دهان ایجاد شود و موجب تغییر در لرزشهایی شود که مسئول کیفیت صدا هستند. همچنین، ممکن است زمانی رخ دهد که دریچه وِلوفَریِنجیال بهدرستی بسته نشود. این اختلال معمولاً با اختلالات عصبی و تورم لوزهها همراه است.
4️⃣ اختلالات درک زبان (Receptive Language Disorders):
فردی که دچار اختلال درک زبان است، در فهمیدن و پردازش آنچه دیگران میگویند مشکل دارد. این ممکن است باعث شود که فرد هنگام صحبت دیگران بیعلاقه به نظر برسد، در پیروی از دستورات مشکل داشته باشد یا دامنه واژگان محدودی داشته باشد. اختلالات زبانی دیگر، اوتیسم، از دست دادن شنوایی و آسیب به سر میتوانند منجر به این اختلال شوند.
برای مشاهده بازی درمانی کلیک کنید.
5️⃣اختلالات بیانی (Expressive Language Disorders):
اختلال زبانی بیانی به معنای دشواری در انتقال یا بیان اطلاعات است. فرد مبتلا ممکن است در تشکیل جملات صحیح مشکل داشته باشد، مثل استفاده از زمان فعل نادرست. این اختلال با ناتوانیهای رشدی مانند سندرم داون و کاهش شنوایی مرتبط است و همچنین ممکن است به دلیل آسیب به سر یا شرایط پزشکی ایجاد شود.
6️⃣ اختلال بلع (Swallowing Disorders):
اختلال بلع به شرایطی اطلاق میشود که در آن فرد نمیتواند مایعات یا غذاها را به درستی ببلعد، و این موضوع میتواند مشکلاتی جدی برای او ایجاد کند. این مشکل اغلب در پی بروز سکته مغزی یا بیماریهای عصبی پیشرونده مانند MS رخ میدهد و ممکن است هر یک از مراحل دهانی، حلقی یا مروی بلع، یا حتی همه مراحل را تحت تأثیر قرار دهد.
7️⃣ اختلالات ارتباط شناختی (Cognitive-Communication Disorders):
این اختلال به دشواری در برقراری ارتباط به دلیل آسیب به بخشی از مغز که کنترل توانایی تفکر را بر عهده دارد، اطلاق میشود. میتواند باعث مشکلات حافظه، حل مسئله و دشواری در صحبت کردن یا گوش دادن شود. این اختلال ممکن است ناشی از مشکلات بیولوژیکی، مانند رشد غیرطبیعی مغز، شرایط عصبی خاص، آسیب به مغز یا سکته باشد.
8️⃣ آفازی (Aphasia):
آفازی یک اختلال ارتباطی اکتسابی است که توانایی فرد را برای صحبت کردن و درک دیگران تحت تأثیر قرار میدهد. این اختلال همچنین ممکن است توانایی خواندن و نوشتن فرد را نیز دچار مشکل کند. سکته شایعترین علت آفازی است، هرچند اختلالات مغزی دیگر نیز میتوانند باعث آن شوند.
9️⃣ اختلال ویس (Voice Disorders):
اختلالات صوتی به مشکلاتی در تولید یا کیفیت صدا مانند تُن، زیر و بمی و شدت صدا اطلاق میشود که میتوانند ناشی از عوامل مختلفی باشند. این مسائل اغلب در اثر استفاده بیش از حد از تارهای صوتی، فریاد کشیدن، آواز خواندن طولانی، یا به دنبال عفونتها و آلرژیها ایجاد میشوند. در موارد جدیتر، تغییرات ساختاری در تارهای صوتی یا عضلات مرتبط نیز میتواند منجر به مشکلاتی در کیفیت و کنترل صدا شود. به علاوه، اختلالات صوتی ممکن است دلایل عملکردی، ارگانیک یا حتی روانی داشته باشند که در این صورت به طور محسوسی بر تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی فرد اثر منفی میگذارد.
🔟 اختلال دیسآرتریا (Dysarthria Disorder):
این شرایط با گفتار آهسته یا نامفهوم مشخص میشود که به دلیل ضعف یا عدم توانایی کنترل عضلاتی است که برای صحبت کردن استفاده میشوند. این مشکل اغلب به علت اختلالات سیستم عصبی و شرایطی که موجب فلج عضلات صورت یا ضعف عضلات گلو و زبان میشوند، مانند بیماریهای اماس (MS)، ایالاس (ALS) و سکته، ایجاد میشود.
گفتار درمانی چه کاری انجام می دهد؟
فعالیت های گفتار درمانی بسته به سن بیمار متفاوت است:
- کودکان: گفتار درمانی برای کودکان معمولا شامل بازی هایی مانند فعالیت های توالی دار یا بازی های رومیزی مبتنی بر زبان می شود. این بازی ها به کودکان کمک می کند تا مهارت های زبانی خود را به روشی سرگرمکننده تمرین کنند.
- بزرگسالان: گفتار درمانی برای بزرگسالان معمولا بر بهبود یا بازسازی مجموعه مهارت های خاصی مانند تقویت هماهنگی بین مغز و دهان تمرکز دارد. این می تواند به افرادی که به دلیل سکته مغزی یا آسیب مغزی دچار مشکلات گفتاری شده اند، کمک کند.
انواع فعالیت های گفتار درمانی
1️⃣ تمرینات زبان و دهان: گفتاردرمانگر تمرینات و حرکات خاصی را به شما نشان می دهد که باعث تقویت دهان و زبان شما می شود. این تمرینات به آموزش زبان شما برای حرکت در الگوهای هماهنگ کمک می کند.
2️⃣ حرکات صورت: کنترل بیان صورت می تواند به بهبود مهارت های حرکتی شما کمک کند. درمانگر شما ممکن است از شما بخواهد لبخند بزنید یا لب های خود را غنچه کنید و سپس صورت خود را شل کنید. این تمرینات به هماهنگی بهتر عضلات صورت با گفتار کمک می کند.
3️⃣ بلند خواندن: اگر اختلال گفتاری شما مانع از حرکت صحیح دهان و زبان شما می شود، بلند خواندن می تواند ارتباط بین مغز و دهان شما را تقویت کند. خواندن با صدای بلند به تمرین الگوهای گفتاری صحیح کمک می کند.
4️⃣ بازی با کلمات: مطالعات نشان داده اند که بازی های حافظه، جستجوی کلمات و جدول کلمات متقاطع می توانند عملکرد شناختی را حفظ کرده و مهارت های تفکر را بهبود بخشند. این فعالیت ها به تحریک مغز و بهبود توانایی برقراری ارتباط کمک می کند.
تمرینات گفتار درمانی در منزل شامل چه چیزهایی است؟
روشهای گفتار درمانی در منزل برای کودکان، معمولاً شامل بازیهایی است که مهارتهای زبانی را تقویت میکنند، مانند فعالیتهای ترتیبی یا بازیهای تختهای بر مبنای زبان.
برای بزرگسالان، تمرینات گفتاردرمانی معمولاً بر بهبود یا بازسازی مجموعه مهارتهای خاصی مانند تقویت هماهنگی بین مغز و دهان تمرکز دارد.
برخی از نمونههای فعالیتهای گفتاردرمانی شامل موارد زیر است:
1️⃣ تمرینات زبان و دهان:
گفتار درمانگر شما تمرینها و حرکاتی را به شما نشان خواهد داد که زبان و دهانتان را تقویت کنند. این تمرینها به شما کمک میکنند تا زبان خود را در الگوهای هماهنگ حرکت دهید.
2️⃣ حرکات صورت:
کنترل عضلات صورت و تغییر حالات آن میتواند به بهبود مهارتهای حرکتی شما کمک کند. ممکن است درمانگر از شما بخواهد که لبخند بزنید یا لبهایتان را غنچه کنید و سپس صورتتان را در حالت آرامش قرار دهید.
3️⃣ بازیهای کلامی:
تحقیقات نشان دادهاند که بازیهای حافظه، جستجوی کلمات و حل جدول میتوانند عملکرد شناختی را حفظ کرده و مهارتهای تفکر را بهبود بخشند.
نشانههای اختلالات ارتباطی در کودکان
از جمله نشانههایی که نباید نادیده بگیرید، به محض اینکه احساس کردید توانایی شما در صحبت کردن، شنیدن یا برقراری ارتباط با دیگران تحت تأثیر قرار گرفته است، مراجعه به پزشک یا متخصص گفتار درمانی ضروری است. این موضوع بهخصوص برای کودکان اهمیت دارد. اگر کودک شما در استفاده از زبان یا درک آن مشکل دارد، باید فوراً با پزشک مشورت کنید. برخی از نشانههای هشداردهندهای که ممکن است نشاندهنده اختلالات ارتباطی در کودکان باشند، عبارتاند از:
- کمتر از حد معمول صحبت میکند.
- در استفاده از کلمات یا جملات دچار مشکل است.
- در درک جملات ساده یا درخواستهای روزمره دچار مشکل میشود.
- بهسرعت و بهراحتی هنگام خواندن، گوش دادن یا صحبت کردن دچار ناامیدی یا عصبانیت میشود.
انجام گفتار درمانی در این مواقع میتواند یکی از مؤثرترین روشهای درمانی باشد که به کودک یا حتی بزرگسالان کمک میکند مشکلات ارتباطی و گفتاری خود را حل کنند.
چه سنی برای گفتار درمانی مناسب است؟
هر کسی که به کمک برای مهارت های گفتاری یا زبانی نیاز دارد، می تواند از گفتار درمانی بهره مند شود.
هیچ سنی برای دریافت کمک بهتر یا درستتر نیست. هر دو گفتار درمانی کودکان و گفتار درمانی برای بزرگسالان می توانند به هر کسی که دچار اختلال ارتباطی است کمک کنند.
مطالعات نشان داده است که کودکانی که به گفتار درمانی نیاز دارند، زمانی که آن را زود شروع کنند و در خانه با یکی از عزیزان تمرین کنند، بیشترین موفقیت را کسب می کنند.
چه فعالیت هایی در گفتار درمانی انجام می شود؟
فعالیت های گفتار درمانی بسته به سن بیمار متفاوت است:
-
کودکان:
گفتار درمانی برای کودکان معمولا شامل بازی هایی مانند فعالیت های توالی دار یا بازی های رومیزی مبتنی بر زبان می شود. این بازی ها به کودکان کمک می کند تا مهارت های زبانی خود را به روشی سرگرمکننده تمرین کنند.
- فعالیت های توالی دار: مرتب کردن اسباب بازی ها یا تصاویر به ترتیب صحیح می تواند به مهارت های زبانی مانند گوش دادن به دستورالعمل ها و درک مفاهیمی مانند “اول”، “بعدی” و “آخر” کمک کند.
- بازی های رومیزی مبتنی بر زبان: بازی هایی که روی ساخت واژگان، ساختار جمله یا نوبت گرفتن تمرکز دارند، همگی می توانند در گفتار درمانی استفاده شوند.
-
بزرگسالان:
گفتار درمانی برای بزرگسالان معمولا بر بهبود یا بازسازی مجموعه مهارت های خاصی مانند تقویت هماهنگی بین مغز و دهان تمرکز دارد:
- تمرینات زبان و دهان: این تمرینات به تقویت و هماهنگی عضلات مورد استفاده برای گفتار کمک می کند. آنها می توانند باعث بهبود تولید واج (ایجاد صداهای خاص به طور واضح) و شفافیت کلی گفتار شوند.
- حرکات صورت: داشتن حالات چهره خوب می تواند با انتقال احساسات و تاکید، برقراری ارتباط را بهبود بخشد. گفتاردرمانگران ممکن است از تمرینات صورت برای بهبود هماهنگی و کنترل استفاده کنند.
- بلند خواندن: تمرین خواندن می تواند به تقویت ارتباط بین مغز و عضلات مورد استفاده برای گفتار کمک کند. همچنین می تواند روانی (صحبت کردن به طور روان) و آواشناسی (ریتم و آهنگ گفتار) را بهبود بخشد.
این تنها نمونه کوچکی از فعالیت های بسیاری است که در گفتار درمانی استفاده می شود. یک آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) واجد شرایط بر اساس نیازها و اهداف فرد، یک برنامه درمانی شخصی طراحی خواهد کرد.
گفتار درمانی چه مزایایی دارد؟
گفتار درمانی می تواند فواید زیادی برای افراد در تمام سنین داشته باشد. در اینجا به برخی از مزایای ذکر شده توسط شما اشاره می کنیم:
- تقویت عزت نفس
- افزایش استقلال
- بهبود توانایی درک و بیان ایده ها
- آمادگی برای مدرسه برای کودکان خردسال
- بهبود کیفیت صدا
- مهارت های اولیه زبان
- عملکرد بهتر بلع
- بهبود کیفیت زندگی
جمع بندی
گفتار درمانی نوعی درمان است که توسط گفتاردرمانگران متخصص ارائه می شود که از دانش و مهارت تخصصی برای ارزیابی و درمان طیف گسترده ای از اختلالات ارتباطی استفاده می کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکلاتی در گفتار، زبان یا بلع مواجه هستید، مهم است که در اسرع وقت به دنبال کمک حرفه ای باشید. یک گفتاردرمانگر واجد شرایط می تواند اختلال شما را ارزیابی کند، یک برنامه درمانی شخصی برای شما طراحی کند و به شما در رسیدن به اهداف ارتباطی تان کمک کند. به یاد داشته باشید، گفتار درمانی هرگز دیر نیست. در هر سنی می توانید از مزایای این نوع درمان ارزشمند بهره مند شوید.
اکنون که با مطلب گفتار درمانی چیست؟، آشنا شدید برای مشاوره و رزرو نوبت به سایت دکتر تین مراجعه کنید.